Giáo sư Mats Malm - thư ký thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển - là người công bố giải vào 13h ở Stockholm ngày 10/10 (18h, giờ Hà Nội). Ông cho biết báo tin vui cho nhà văn Han Kang qua điện thoại. Khi ấy, bà vừa ăn tối với con trai. Nhà văn sẽ nhận phần thưởng 11 triệu krona Thụy Điển (hơn 26 tỷ đồng).
Chủ tịch Ủy ban Nobel Văn học - Anders Olsson - nói: "Bà có nhận thức độc đáo về mối liên hệ giữa cơ thể và tâm hồn, giữa sự sống và cái chết, và phong cách viết thể nghiệm, giàu chất thơ, đưa bà trở thành người đổi mới trong văn xuôi đương đại".
Nhà văn Han Kang của Hàn Quốc. Ảnh: Alamy
Bà Kang sinh ngày 27/11/1970 ở Gwangju (Hàn Quốc), có cha là tiểu thuyết gia Han Seung Won. Nhà văn nói với The Guardian rằng mẹ từng định phá thai khi mang bầu mình: "Khi mẹ mang thai tôi, bà rất yếu và phải uống nhiều thuốc. Ở khoảnh khắc mẹ cảm nhận cử động của tôi, bà quyết định từ bỏ việc phá thai. Tôi nghĩ đời người thật ngắn ngủi và tôi đến với trần gian nhờ sự may mắn".
Trong quá trình trưởng thành, bà được truyền cảm hứng bởi sách của các tác giả Hàn như Kang So Cheon hay Ma Hae Song. Ngoài ra, Kang yêu thích văn học Nga khi tìm hiểu các tác phẩm của nhà văn Fyodor Dostoyevsky.
Năm 23 tuổi, Kang bắt đầu sự nghiệp văn chương khi năm bài thơ của bà được đăng tải trên tạp chí Văn học & Xã hội. Một năm sau, truyện ngắn The Scarlet Anchor của nhà văn đoạt giải nhất trong Cuộc thi Văn học Mùa Xuân Seoul Shinmun. Năm 1995, Kang ra mắt tiểu thuyết đầu tay mang tên A Love of Yeosu, tạo tiếng vang bởi bố cục được xây dựng chặt chẽ.
Tên tuổi nhà văn được chú ý khi nhận nhiều giải thưởng danh giá như giải Tiểu thuyết Văn học Hàn Quốc (1999), giải Nghệ sĩ trẻ Ngày nay (2000), giải Văn học Yisang (2005) hay giải Văn học Dongri (2010).
Năm 2016, The Vegetarian - cuốn sách viết về nhân vật Yeong Hye từ chối ăn thịt trước khi tuyệt thực của Han Kang - trở thành tiểu thuyết tiếng Hàn đầu tiên giành giải Booker Quốc tế. Deborah Smith, dịch giả phụ trách phiên bản tiếng Anh của sách, cũng được vinh danh. Tuy vậy, bản dịch của Smith sau đó gây tranh cãi tại Hàn Quốc. Một giáo viên phiên dịch tại Seoul tên Charse Yun cho rằng lời văn của Smith làm sai lệch ý nghĩa của The Vegetarian.
Sau thành công của The Vegetarian, nhà văn được độc giả trên thế giới quan tâm. Tuy vậy, bà chuộng sự riêng tư và trở lại cuộc sống bình thường không lâu sau khi nhận giải Booker. Bà giữ vai trò giáo sư chuyên ngành viết sáng tạo tại Học viện Nghệ thuật Seoul.
Dù từng đoạt giải văn chương danh giá Booker, bà Han Kang không nằm trong danh sách dự đoán thắng Nobel 2024 của các chuyên gia. Thay vào đó, trước thềm công bố giải, nhà văn Trung Quốc Tàn Tuyết, nhà văn Nhật Haruki Murakami và nhiều tên tuổi khác được các nhà phê bình, độc giả thế giới nhắc đến nhiều, dự đoán thắng giải.
Năm ngoái, tác giả Na Uy Jon Fosse, nhà văn khá xa lạ với độc giả châu Á, được vinh danh nhờ "những vở kịch và văn xuôi tân tiến, lên tiếng cho những điều không thể nói".
Năm 1895, nhà khoa học Thụy Điển Alfred Nobel ký bản di chúc cuối cùng, dành phần lớn tài sản của mình cho việc thành lập các giải thưởng. Văn học là một trong sáu hạng mục của giải Nobel, trao cho tác giả ở bất kỳ quốc gia nào.
Nobel Văn học là giải thưởng uy tín, cao quý trong giới văn chương, do giải vinh danh toàn bộ sự nghiệp của nhà văn thay vì một tác phẩm cụ thể. Sự kiện mỗi năm đều thu hút quan tâm lớn của nhiều tác giả, nhà nghiên cứu. Ngoài ra, đây cũng là một trong những giải có số tiền thưởng cao nhất. Từ năm 1901 đến nay có 116 giải Nobel Văn học được trao.
Viện Hàn lâm Thụy Điển được vua Gustav III thành lập năm 1786, chịu trách nhiệm ra quyết định về Nobel Văn học. Họ không bao giờ cho biết dấu hiệu về nhân vật có khả năng đoạt giải tới khi công bố kết quả. Danh sách những cái tên vào vòng chung khảo chỉ được tiết lộ 50 năm sau mùa giải đó.
Giải từng bị gián đoạn vào các năm 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942 và 1943 vì hai cuộc Chiến tranh thế giới. Theo quy chế, nếu không có công trình nào ấn tượng, số tiền thưởng sẽ được bảo lưu đến năm sau. Huy chương do nhà điêu khắc Thụy Điển - Erik Lindberg - thiết kế, có hình ảnh một chàng trai trẻ ngồi dưới gốc cây nguyệt quế sáng tác, bị mê hoặc bởi bản đàn của một nàng thơ. Bằng chứng nhận là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, do các nhà thư pháp Thụy Điển và Na Uy sáng tạo.
Những năm gần đây, Nobel Văn học vướng nhiều tranh cãi. Giải thưởng năm 2018 bị hủy do Jean-Claude Arnault, chồng của nhà thơ Katarina Frostenson - thành viên chủ chốt trong Hội đồng Viện Hàn lâm Thụy Điển - bị tố cáo lạm dụng nhiều phụ nữ. Ngoài ra, ông đã làm rò rỉ tên người chiến thắng bảy lần, kể từ năm 1996. Chủ nhân giải thưởng năm 2019 - ông Peter Handke - bị tẩy chay vì từng công khai bảo vệ chính trị gia quá cố Slobodan Milosevic.
Hà Thu